زنجیر موتورسیکلت یکی از اجزای مهم سیستم انتقال قدرت است که وظیفه انتقال نیرو از دنده عقب (اسپراکت) موتور به چرخ عقب را بر عهده دارد. زنجیرهای موتورسیکلت معمولاً از فلزات با مقاومت بالا ساخته می‌شوند و در مدل‌های مختلف با سایزهای گوناگون برای موتورسیکلت‌های مختلف عرضه می‌شوند.
همه موتورسیکلت ها زنجیر دارند؟
خیر، همه موتورسیکلت‌ها از زنجیر برای انتقال قدرت استفاده نمی‌کنند. سیستم‌های انتقال قدرت موتورسیکلت به سه نوع اصلی تقسیم می‌شوند که هرکدام ویژگی‌ها و کاربردهای خاص خود را دارند:
1- سیستم زنجیری:
رایج‌ترین سیستم انتقال قدرت در موتورسیکلت‌ها، به‌ویژه در مدل‌های اسپرت، آفرود، و اقتصادی.
زنجیر نیرو را از دنده خروجی گیربکس (اسپراکت جلو) به دنده متصل به چرخ عقب (اسپراکت عقب) منتقل می‌کند.
مزایا
وزن کم و هزینه کمتر.
قابل تنظیم برای تغییر نسبت انتقال قدرت (با تغییر اسپراکت‌ها.
مناسب برای استفاده در شرایط سخت، مانند آفرود.
معایب
نیاز به نگهداری بیشتر (تمیز کردن و روغن‌کاری منظم).
احتمال کشیدگی یا فرسایش زنجیر.
سیستم تسمه‌ای: (Belt Drive2- (
در برخی موتورسیکلت‌ها، به‌ویژه مدل‌های کروز و اسکوترها، از تسمه استفاده می‌شود.
مزایا
بی‌صدا بودن.
نیاز به نگهداری کمتر نسبت به زنجیر (نیازی به روغن‌کاری ندارد).
دوام بیشتر در برابر کشیدگی.
معایب
مناسب برای موتورسیکلت‌های با توان و گشتاور پایین‌تر.
امکان پارگی تسمه در شرایط سخت، مانند آفرود.
هزینه تعویض بالا.
سیستم شفتی: (Shaft Drive)3-
معمولاً در موتورسیکلت‌های بزرگ‌تر و تورینگ مانند بی‌ام‌و یا هارلی دیویدسن استفاده می‌شود.
انتقال قدرت از طریق یک شفت فلزی و دنده‌های مخروطی انجام می‌شود.
مزایا
دوام بسیار بالا و مناسب برای موتورسیکلت‌های سنگین.
نیاز به نگهداری کمتر (فقط تعویض روغن گیربکس در دوره‌های بلندمدت).
عملکرد روان و تمیز (بدون روغن‌کاری خارجی).
معایب
وزن بیشتر.
هزینه اولیه و تعمیرات بالا.
انعطاف‌پذیری کمتر در تغییر نسبت انتقال قدرت.
چرا سیستم زنجیری رایج‌تر است؟
سیستم زنجیری به دلیل سادگی، وزن کم، و امکان تغییر آسان نسبت دنده، در انواع مختلف موتورسیکلت‌ها، از اقتصادی تا اسپرت، محبوب‌ترین گزینه است. با این حال، برای کسانی که به صدای کمتر و نگهداری آسان‌تر اهمیت می‌دهند، سیستم‌های تسمه‌ای یا شفتی مناسب‌تر هستند.
اجزای زنجیر موتورسیکلت:
پین‌ها: محوری که صفحات زنجیر را به هم متصل می‌کند.
بوش‌ها: در اطراف پین‌ها قرار دارند و باعث کاهش اصطکاک بین پین و رولر می‌شوند.
رولرها: قطعات گردی که روی بوش‌ها قرار گرفته و با دندانه‌های اسپراکت درگیر می‌شوند.
صفحات: بخش‌هایی که ساختار کلی زنجیر را تشکیل می‌دهند و پین‌ها را به هم متصل می‌کنند.
نکات مهم در مورد زنجیر موتورسیکلت
نگهداری و روغن‌کاری: زنجیر باید به‌طور مرتب تمیز و روغن‌کاری شود تا از زنگ‌زدگی و فرسایش جلوگیری شود.
تنظیم کشش: زنجیر نباید بیش‌ازحد سفت یا شل باشد، زیرا می‌تواند باعث خرابی زودهنگام زنجیر یا مشکلات در عملکرد موتورسیکلت شود.
تعویض به موقع: در صورت ساییدگی یا کشیدگی بیش‌ازحد زنجیر، باید آن را تعویض کنید.
نوع زنجیر: انتخاب زنجیر مناسب بسته به نوع موتورسیکلت و استفاده از آن اهمیت دارد.
نشانه‌های خرابی زنجیر:
کشیدگی زیاد.
سروصدای زیاد یا غیرعادی.
لغزش زنجیر از روی دنده‌ها.
وجود ترک یا خرابی در صفحات یا رولرها.
نحوه تمیز کردن و نگهداری از زنجیر موتور
نگهداری صحیح از زنجیر موتورسیکلت باعث افزایش طول عمر آن و بهبود عملکرد کلی موتورسیکلت می‌شود. برای تمیز کردن و نگهداری از زنجیر موتورسیکلت مراحل زیر را دنبال کنید:
مواد و ابزار مورد نیاز:
تمیزکننده زنجیر: اسپری مخصوص زنجیر یا موادی مانند نفت سفید (از استفاده از مواد قوی مثل بنزین خودداری کنید).
برس زنجیر: برس سه‌طرفه یا مسواک قدیمی برای تمیز کردن عمقی.
روغن مخصوص زنجیر: روغن‌های مناسب برای روان‌کاری.
دستکش: برای جلوگیری از کثیف شدن دست‌ها.
پارچه: برای پاک کردن روغن اضافی.
استند مرکزی یا جک موتورسیکلت: برای بالا بردن چرخ عقب.
مراحل تمیز کردن و نگهداری زنجیر:
1- موتور را آماده کنید
مطمئن شوید موتورسیکلت خاموش است.
از استند یا جک استفاده کنید تا چرخ عقب آزادانه بچرخد.
2- تمیز کردن زنجیر
اسپری تمیزکننده زنجیر را روی تمام قسمت‌های زنجیر بزنید. حتماً اسپراکت‌ها و بین رولرها را هم پوشش دهید.
با استفاده از برس زنجیر، آلودگی‌ها و گریس‌های قدیمی را پاک کنید. برس را در جهات مختلف حرکت دهید تا همه نقاط تمیز شوند.
در صورت نیاز دوباره اسپری تمیزکننده بزنید و با پارچه زنجیر را خشک کنید.
3- بازرسی زنجیر
وضعیت ساییدگی زنجیر، رولرها، و اسپراکت‌ها را بررسی کنید.
در صورت شل بودن زنجیر یا وجود کشیدگی غیرمعمول، تنظیم کنید یا تعویض نمایید.
4- روغن‌کاری زنجیر
اسپری روغن مخصوص زنجیر را روی زنجیر بزنید. تمرکز روی نقاطی باشد که رولرها و بوش‌ها با هم در تماس‌اند.
پس از روغن‌کاری، چند دقیقه صبر کنید تا روغن به تمام نقاط نفوذ کند.
روغن اضافی را با یک پارچه تمیز کنید تا جذب گرد و غبار نشود.
5- تنظیم کشش زنجیر
از دفترچه راهنمای موتورسیکلت خود برای تنظیم کشش استاندارد زنجیر استفاده کنید.
کشش باید طوری باشد که زنجیر حدود 2-3 سانتی‌متر در وسط بین دو اسپراکت جا‌به‌جا شود.
* نکات مهم
زنجیر را هر 500-1000 کیلومتر یا پس از بارندگی و رانندگی در مسیرهای خاکی تمیز و روغن‌کاری کنید.
از موادی که ممکن است به زنجیر آسیب برسانند (مانند بنزین یا تینر) استفاده نکنید.
اگر زنجیر یا اسپراکت‌ها بیش‌ازحد فرسوده باشند، هر دو را به‌طور هم‌زمان تعویض کنید.
عدم تمیز کردن زنجیر چه عواقبی دارد؟
تمیز نکردن زنجیر موتورسیکلت می‌تواند عواقب جدی برای عملکرد و ایمنی موتورسیکلت به همراه داشته باشد. در زیر به مهم‌ترین مشکلاتی که در اثر عدم نگهداری صحیح زنجیر به وجود می‌آیند اشاره شده است:
1- کاهش طول عمر زنجیر
گرد و غبار، گل و لای، و آلودگی‌های جاده روی زنجیر انباشته می‌شوند. این ذرات با گذشت زمان مانند ساینده عمل کرده و موجب فرسایش سریع‌تر رولرها، پین‌ها و بوش‌ها می‌شوند.
گریس یا روغن زنجیر کثیف نیز اثر روان‌کاری خود را از دست می‌دهد و باعث افزایش اصطکاک و آسیب می‌شود.
2- خرابی اسپراکت‌ها
زنجیر کثیف به درستی با دندانه‌های اسپراکت‌ها جفت نمی‌شود و باعث سایش غیرعادی و خراب شدن سریع‌تر آن‌ها می‌شود.
خرابی اسپراکت‌ها می‌تواند به لغزش زنجیر یا حتی پاره شدن آن منجر شود.
3- کاهش کارایی موتورسیکلت
اصطکاک بالا در زنجیر و اسپراکت‌ها باعث کاهش انتقال قدرت از موتور به چرخ عقب می‌شود.
این مشکل می‌تواند شتاب و عملکرد کلی موتورسیکلت را کاهش دهد.
4- افزایش خطرات ایمنی
زنجیری که به دلیل عدم تمیزکاری و نگهداری مناسب فرسوده شده است، ممکن است در حین حرکت از جای خود خارج یا پاره شود.
پاره شدن زنجیر در سرعت بالا می‌تواند منجر به از دست دادن کنترل موتورسیکلت و وقوع حادثه شود.
5- ایجاد سروصداهای ناخوشایند
زنجیر کثیف یا خشک معمولاً سروصداهای غیرعادی تولید می‌کند که می‌تواند هم آزاردهنده باشد و هم نشانه‌ای از مشکلات جدی‌تر.
6- هزینه‌های تعمیرات بالا
عدم نگهداری مناسب می‌تواند باعث خرابی زودهنگام زنجیر، اسپراکت‌ها و حتی سایر اجزای مرتبط با سیستم انتقال قدرت شود.
تعویض این قطعات معمولاً پرهزینه است و نگهداری صحیح می‌تواند از این هزینه‌ها جلوگیری کند.
راه‌حل:
با تمیزکاری و روغن‌کاری منظم (هر 500-1000 کیلومتر یا بعد از شرایط سخت مثل بارندگی)، می‌توانید از تمامی این مشکلات پیشگیری کنید.
مراقبت از زنجیر نه‌تنها هزینه‌ها را کاهش می‌دهد بلکه باعث بهبود عملکرد و ایمنی موتورسیکلت نیز می‌شود.
امیدواریم این مقاله مورد پسند شما کاربران گرامی قرار گرفته باشد از حمایت و همراهی شما سپاسگزاریم.